مقدمه:
همه علاقه مندان به نجوم مي خواهند تلسکوپي داشته باشند تا با آن به کاوش آسمانها بپردازند. ولي در هنگام خريد تلسکوپ، دوربين دو چشمي يا هر وسيله درشتنماي ديگر، ترديدها و دودلي هائي در کار خريد به وجود مي آيد و آنوقت فرد از خواهد پرسيد:
براستي کدام تلسکوپ را بخرم؟
يا چه نوع دوربيني به درد من ميخورد؟
از آنجائيکه اين مشکل، مشکل اغلب علاقمندان در انتخاب و خريد مناسبترين تلسکوپ است، بنابراين در اين مقاله سعي شده به چند سوال اساسي در مورد تسلکوپها پاسخ داده شود.
1- بزرگنمايي واقعي تلسکوپ چقدر است؟
گول شعارهاي تبليغاتي را درباره بزرگنمايي تلسکوپ نخوريد. در بعضي از اين تبليغات مي نويسند:
با بزرگنمايي بيش از 500 برابر
و بدين ترتيب مي خواهند وانمود کنند که هر چه قدرت بزرگنمايي تلسکوپ بيشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما اين قضيه حقيقت ندارد. برعکس، از نظر متخصصين بزرگنمايي مهمترين خصوصيت يک تلسکوپ نيست. به طور نظري، تلسکوپها را مي توان طوري ساخت که بزرگنمايي بسيار زيادي داشته باشند اما براي به دست آوردن بيشترين بزرگنمايي تلسکوپ بايد اين نکته را در نظر داشت که تصوير به دست آمده بايد واضح و از کيفيتي قابل قبول برخوردار باشد. اين در صورتي است که به ازاي هر 5/2 سانتيمتر (يا يک اينچ) قطر شيئي (يا آينه اصلي) تلسکوپ نبايد بيش از 50 برابر بزرگنمايي اعمال نمود. بدين ترتيب بهترين بزرگنمايي قابل اطمينان براي يک تلسکوپ 3 اينچي (75 ميليمتري) 150 برابر است. استفاده از بزرگنماييهاي بيشتر (که با استفاده از چشمي هاي با فاصله کانوني کم ميسر است) تصويري نا واضح و مات به دست خواهد داد.
2- پس مشخصه اصلي يک تلسکوپ کدام است؟
مشحصه اصلي يک تلسکوپ، گشودگي (قطر عدسي يا آينه اصلي) آن است. هر چقدر گشودگي يک تلسکوپ بيشتر باشد نور بيشتري را جمع آوري مي کند و در نتيجه تصوير واضحتر و روشنتري به دست مي دهد. در اين صورت مي توان اجرام کم نوري مثل سحابيها و کهکشانها را رصد کرد..
3- تلسکوپ شکستي بهتر است يا بازتابي؟
در تلسکوپ شکستي از يک عدسي براي جمع آوري و کانوني نمودن نور استفاده مي شود و در تلسکوپ بازتابي يک آينه مقعر نور را کانوني مي کند. هر دو براي رصد مناسبند. اما هر کدام مزايا و معايبي دارند. تلسکوپهاي بازتابي اغلب گشودگي زياد دارند، اما نسبتاًً ارزانند (قيمت يک بازتابي 4 اينچي يا 100 ميلي متري بطور متوسط 200 هزار تومان است، در حالي که بهاي يک شکستي با همين قطر بطور متوسط 500 هزار تومان مي باشد). با وجود اين، تلسکوپهاي شکستي معمولاً تصاوير واضحتري نسبت به تلسکوپهاي بازتابي به دست ميدهند. منجمان آماتوري که مي خواهند جزئيات سطح سيارات را نگاه کنند بيشتر از تلسکوپ شکستي، و آنهايي که مي خواهند به اجرام کم نوري مثل سحابيها و کهکشانها نگاه کنند بيشتر از تلسکوپهاي بازتابي استفاده مي کنند. براي يک منجم تازه کار که بودجه کمي دارد، تلسکوپ شکستي با قطر عدسي حدود 60 ميليمتر و يا بازتابي 4 اينچي مناسب است.
4- استقرار سمت ارتفاعي بهتر است يا استوايي؟
پايه هاي سمت- ارتفاعي، درست مثل پايه هاي دوربين عکاسي فقط به بالا و پايين و چپ و راست حرکت مي کنند و از اين رو لوله تلسکوپ فقط در همين جهات حرکت خواهد کرد. بهترين نوع از پايه هاي سمت- ارتفاعي، آنهايي هستند که پيچ حرکت آرام دارند که به درد دنبال کردن جرم مورد نظر (البته فقط در جهتهاي گفته شده)، مي خورند. با وجود اين، پايه هاي سمت- ارتفاعي نمي توانند ستاره ها را در حرکت قوسي شان دنبال کنند.
پايه هاي استوايي پيچيده ترند و بر خلاف سمت- ارتفاعي مي توانند ستاره ها را بدون دردسر، در مسيرشان از شرق به غرب دنبال کنند. اگر تلسکوپ موتوري هم براي رديابي داشته باشد اين کار را به صورت خودکار انجام خواهد داد. داشتن موتور ردياب، کمک بسيار بزرگي است، چون مثلاً هنگام استفاده از بزرگنمايي 100 يا بيشتر، ميدان ديد تلسکوپ کاهش مي يابد و در کمتر از 40 الي50 ثانيه جرم مورد نظر از ميدان ديد خارج مي شود. تنظيم هاي مجدد و قرار دادن جرم مورد نظر در مرکز ميدان ديد کاري است خسته کننده و از طرفي هر بار هنگام تنظيم، امکان لرزش تلسکوپ و در نتيجه ابهام تصوير هم وجود دارد.
5- تلسکوپ بزرگ بهتر است يا کوچک؟
اين حقيقت که تلسکوپهاي بزرگتر جزييات بيشتر و اجرام کم نورتر را بهتر نشان مي دهند بسياري را به اين باور مي کشاند که تلسکوپهاي کوچک ارزش خريدن ندارند. اما اين قضيه نيز آنچنان حقيقت ندارد و حتي يک تلسکوپ شکستي 60 ميليمتري مي تواند با نشان دادن اجرام زيادي شما را سالها سرگرم و مجذوب کند. بسياري از علاقه مندان به نجوم، همين تلسکوپهاي کوچک را براي هميشه نگه ميدارند. اگر چه داشتن يک تلسکوپ بزرگ در تخيل همه ما خانه کرده و آدم را هيجان زده مي کند، اما داشتن تلسکوپهاي بزرگ دردسر هم دارد. براي حمل به حياط، پشت بام، يا اتومبيل يا هنگام نصب اين تلسکوپها، دردسرشان تازه آشکار مي شود. هميشه يادتان باشد که بهترين تلسکوپ، بزرگترين تلسکوپ نيست. بهترين تلسکوپ، تلسکوپي است که هميشه بتوانيد از آن استفاده کنيد. حمل و استفاده آسان، معيارهاي اصلي براي استفاده از تلسکوپي است که ميخواهيد از آن با لذت رصد کنيد.
6- بهترين فاصله کانوني براي تلسکوپها کدام است؟
فاصله کانوني تلسکوپ و اينکه اين فاصله چقدر بايد باشد مهمترين مشخصه تلسکوپ نيست. تلسکوپهاي با فاصله کانوني کم (400 تا 700 ميليمتر) بزرگنمايي کم ولي مدان ديد وسيع دارند. در عوض فاصله کانوني زياد (1300 تا 3000 ميليمتر) بزرگنمايي زياد با ميدان ديد کم به دست مي دهند. به همين دليل، تلسکوپهاي با بزرگنمايي کم را براي مشاهده اجرام کم نور و معمولاً کهکشان خودمان استفاده مي کنند و تلسکوپهاي با بزرگنمايي زياد را بيشتر براي مشاهده سيارات انتخاب مي کنند.
7- تلسکوپهاي اشميت - کاسگرين کدامند؟
معمولاً تلسکوپها را به دو نوع اصلي شکستي و بازتابي تقسيم مي کنند. نوع سومي هم به بازار آمده است که تقريباً ترکيبي است از اين دو بنام کاتاديوپتريک که در آنها از آينه مقعر به عنوان شيئي و از يک عدسي تصحيح کننده در جلو لوله تلسکوپ استفاده مي شود. به اين نوع تلسکوپ ها اشميت - کاسگرن هم گفته مي شود. حسن اين نوع تلسکوپها در آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ کوتاه است و عدسي ابتداي لوله نقش تصحيح کننده پرتوهاي نور را دارد. اين مدلها هم محسنات تلسکوپهاي بازتابي و هم شکستي را داراست و حجم کم شان، حمل و نقل آنها را تسهيل مي کند. اما قيمت آنها کمي گران است. دو توليد کننده عمده اين نوع تلسکوپها، يکي " کمپاني سلسترون " و ديگري "ميد" است که هر دو آمريکائي هستند. محصولات سلسترون از کيفيت مرغوبتري برخوردارند اما تقريباً دو برابر ميد قيمت دارند. سایت اینترنت این دو شرکت عبارتست از:
http://www.meade.aom/
http://www.celestron.com/
8- دوربينهاي تک چشمي يا دوچشمي به درد رصدهاي نجومي مي خورند يا نه؟
دوربينهاي تک يا دوچشمي که اغلب مورد استفاده شکارچيان است يکي از راحت ترين، با صرفه ترين و شايد واجب ترين وسيله اي است که حداقل براي شروع يادگيري منظره آسمان و صور فلکي به کار مي آيد. اين دوربينها ميدان ديد وسيعي دارند. البته عيب عمده اين دوربينها، بزرگنمايي ثابت آنها است، چون چشمي آنها قابل تعويض نيست. عيب عمده ديگر اين دسته از دوربينها مشکل استقرار آنهاست. اغلب دوربينهاي تک چشمي روي سه پايه نصب نمي شوند و نگه داشتن دوربينهاي دوچشمي دردسرهاي فراوان دارند که البته اين مشکلات با کمي ابتکار قابل حل شدن هستند. به رغم ميدان ديد زياد اين دوربينها، حتي با وجود ساخت پايه اي براي رفع اشکال استقرار آنها، باز هم يک مشکل ديگر هنوز باقي است و آن مشکل رديابي اجرام است. با همه اينها، هنوز دوربينهاي تک چشمي و دوچشمي يکي از ابزارهاي لازم براي هر اخترشناس حرفه اي و غير حرفه اي است و تازه، عيوب آن به قيمت کم شان مي ارزد!
چند نکته مهم:
1- بزرگنمايي تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانوني شيئي به چشمي. يعني:
توان بزرگنمايي =فاصله کانوني چشمي / فاصله کانوني شيئي
2- توان جمع آوري نور، با مجذور قطر عدسي شيئي متناسب است. قطر مردمک چشم در هنگام شب تقريباً 6 ميليمتر است. پس تلسکوپي با قطر 24 ميليمتر (4 برابر قطر چشم)، 16=42 بار بيش از چشم انسان نور جمع آوري مي کند. يک تلسکوپ 48 ميليمتري، 64 بار بيش از چشم انسان نور جمع مي کند و ... . توان جمع آوري نور در يک تلسکوپ از طريق رابطه زير بدست مي آيد:
توان جمع آوري نور = ( 2(6 / قطر شيئي)
3- توان تفکيک، يعني اينکه تلسکوپ جزييات جرم مورد رصد را چقدر تفکيک مي کند. در نور زرد - سبز (ميانه طيفي مرئي)، توان تفکيک بر حسب ثانيه قوس از رابطه زير حساب مي شود:
توان تفکيک = (قطر شيئي به ميليمتر / 125)
4- نسبت کانوني که آنرا با f نشان می دهند عبارت است از:
نسبت کانوني= قطر شيئي / فاصله کانوني شيئي
همه علاقه مندان به نجوم مي خواهند تلسکوپي داشته باشند تا با آن به کاوش آسمانها بپردازند. ولي در هنگام خريد تلسکوپ، دوربين دو چشمي يا هر وسيله درشتنماي ديگر، ترديدها و دودلي هائي در کار خريد به وجود مي آيد و آنوقت فرد از خواهد پرسيد:
براستي کدام تلسکوپ را بخرم؟
يا چه نوع دوربيني به درد من ميخورد؟
از آنجائيکه اين مشکل، مشکل اغلب علاقمندان در انتخاب و خريد مناسبترين تلسکوپ است، بنابراين در اين مقاله سعي شده به چند سوال اساسي در مورد تسلکوپها پاسخ داده شود.
1- بزرگنمايي واقعي تلسکوپ چقدر است؟
گول شعارهاي تبليغاتي را درباره بزرگنمايي تلسکوپ نخوريد. در بعضي از اين تبليغات مي نويسند:
با بزرگنمايي بيش از 500 برابر
و بدين ترتيب مي خواهند وانمود کنند که هر چه قدرت بزرگنمايي تلسکوپ بيشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما اين قضيه حقيقت ندارد. برعکس، از نظر متخصصين بزرگنمايي مهمترين خصوصيت يک تلسکوپ نيست. به طور نظري، تلسکوپها را مي توان طوري ساخت که بزرگنمايي بسيار زيادي داشته باشند اما براي به دست آوردن بيشترين بزرگنمايي تلسکوپ بايد اين نکته را در نظر داشت که تصوير به دست آمده بايد واضح و از کيفيتي قابل قبول برخوردار باشد. اين در صورتي است که به ازاي هر 5/2 سانتيمتر (يا يک اينچ) قطر شيئي (يا آينه اصلي) تلسکوپ نبايد بيش از 50 برابر بزرگنمايي اعمال نمود. بدين ترتيب بهترين بزرگنمايي قابل اطمينان براي يک تلسکوپ 3 اينچي (75 ميليمتري) 150 برابر است. استفاده از بزرگنماييهاي بيشتر (که با استفاده از چشمي هاي با فاصله کانوني کم ميسر است) تصويري نا واضح و مات به دست خواهد داد.
2- پس مشخصه اصلي يک تلسکوپ کدام است؟
مشحصه اصلي يک تلسکوپ، گشودگي (قطر عدسي يا آينه اصلي) آن است. هر چقدر گشودگي يک تلسکوپ بيشتر باشد نور بيشتري را جمع آوري مي کند و در نتيجه تصوير واضحتر و روشنتري به دست مي دهد. در اين صورت مي توان اجرام کم نوري مثل سحابيها و کهکشانها را رصد کرد..
3- تلسکوپ شکستي بهتر است يا بازتابي؟
در تلسکوپ شکستي از يک عدسي براي جمع آوري و کانوني نمودن نور استفاده مي شود و در تلسکوپ بازتابي يک آينه مقعر نور را کانوني مي کند. هر دو براي رصد مناسبند. اما هر کدام مزايا و معايبي دارند. تلسکوپهاي بازتابي اغلب گشودگي زياد دارند، اما نسبتاًً ارزانند (قيمت يک بازتابي 4 اينچي يا 100 ميلي متري بطور متوسط 200 هزار تومان است، در حالي که بهاي يک شکستي با همين قطر بطور متوسط 500 هزار تومان مي باشد). با وجود اين، تلسکوپهاي شکستي معمولاً تصاوير واضحتري نسبت به تلسکوپهاي بازتابي به دست ميدهند. منجمان آماتوري که مي خواهند جزئيات سطح سيارات را نگاه کنند بيشتر از تلسکوپ شکستي، و آنهايي که مي خواهند به اجرام کم نوري مثل سحابيها و کهکشانها نگاه کنند بيشتر از تلسکوپهاي بازتابي استفاده مي کنند. براي يک منجم تازه کار که بودجه کمي دارد، تلسکوپ شکستي با قطر عدسي حدود 60 ميليمتر و يا بازتابي 4 اينچي مناسب است.
4- استقرار سمت ارتفاعي بهتر است يا استوايي؟
پايه هاي سمت- ارتفاعي، درست مثل پايه هاي دوربين عکاسي فقط به بالا و پايين و چپ و راست حرکت مي کنند و از اين رو لوله تلسکوپ فقط در همين جهات حرکت خواهد کرد. بهترين نوع از پايه هاي سمت- ارتفاعي، آنهايي هستند که پيچ حرکت آرام دارند که به درد دنبال کردن جرم مورد نظر (البته فقط در جهتهاي گفته شده)، مي خورند. با وجود اين، پايه هاي سمت- ارتفاعي نمي توانند ستاره ها را در حرکت قوسي شان دنبال کنند.
پايه هاي استوايي پيچيده ترند و بر خلاف سمت- ارتفاعي مي توانند ستاره ها را بدون دردسر، در مسيرشان از شرق به غرب دنبال کنند. اگر تلسکوپ موتوري هم براي رديابي داشته باشد اين کار را به صورت خودکار انجام خواهد داد. داشتن موتور ردياب، کمک بسيار بزرگي است، چون مثلاً هنگام استفاده از بزرگنمايي 100 يا بيشتر، ميدان ديد تلسکوپ کاهش مي يابد و در کمتر از 40 الي50 ثانيه جرم مورد نظر از ميدان ديد خارج مي شود. تنظيم هاي مجدد و قرار دادن جرم مورد نظر در مرکز ميدان ديد کاري است خسته کننده و از طرفي هر بار هنگام تنظيم، امکان لرزش تلسکوپ و در نتيجه ابهام تصوير هم وجود دارد.
5- تلسکوپ بزرگ بهتر است يا کوچک؟
اين حقيقت که تلسکوپهاي بزرگتر جزييات بيشتر و اجرام کم نورتر را بهتر نشان مي دهند بسياري را به اين باور مي کشاند که تلسکوپهاي کوچک ارزش خريدن ندارند. اما اين قضيه نيز آنچنان حقيقت ندارد و حتي يک تلسکوپ شکستي 60 ميليمتري مي تواند با نشان دادن اجرام زيادي شما را سالها سرگرم و مجذوب کند. بسياري از علاقه مندان به نجوم، همين تلسکوپهاي کوچک را براي هميشه نگه ميدارند. اگر چه داشتن يک تلسکوپ بزرگ در تخيل همه ما خانه کرده و آدم را هيجان زده مي کند، اما داشتن تلسکوپهاي بزرگ دردسر هم دارد. براي حمل به حياط، پشت بام، يا اتومبيل يا هنگام نصب اين تلسکوپها، دردسرشان تازه آشکار مي شود. هميشه يادتان باشد که بهترين تلسکوپ، بزرگترين تلسکوپ نيست. بهترين تلسکوپ، تلسکوپي است که هميشه بتوانيد از آن استفاده کنيد. حمل و استفاده آسان، معيارهاي اصلي براي استفاده از تلسکوپي است که ميخواهيد از آن با لذت رصد کنيد.
6- بهترين فاصله کانوني براي تلسکوپها کدام است؟
فاصله کانوني تلسکوپ و اينکه اين فاصله چقدر بايد باشد مهمترين مشخصه تلسکوپ نيست. تلسکوپهاي با فاصله کانوني کم (400 تا 700 ميليمتر) بزرگنمايي کم ولي مدان ديد وسيع دارند. در عوض فاصله کانوني زياد (1300 تا 3000 ميليمتر) بزرگنمايي زياد با ميدان ديد کم به دست مي دهند. به همين دليل، تلسکوپهاي با بزرگنمايي کم را براي مشاهده اجرام کم نور و معمولاً کهکشان خودمان استفاده مي کنند و تلسکوپهاي با بزرگنمايي زياد را بيشتر براي مشاهده سيارات انتخاب مي کنند.
7- تلسکوپهاي اشميت - کاسگرين کدامند؟
معمولاً تلسکوپها را به دو نوع اصلي شکستي و بازتابي تقسيم مي کنند. نوع سومي هم به بازار آمده است که تقريباً ترکيبي است از اين دو بنام کاتاديوپتريک که در آنها از آينه مقعر به عنوان شيئي و از يک عدسي تصحيح کننده در جلو لوله تلسکوپ استفاده مي شود. به اين نوع تلسکوپ ها اشميت - کاسگرن هم گفته مي شود. حسن اين نوع تلسکوپها در آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ کوتاه است و عدسي ابتداي لوله نقش تصحيح کننده پرتوهاي نور را دارد. اين مدلها هم محسنات تلسکوپهاي بازتابي و هم شکستي را داراست و حجم کم شان، حمل و نقل آنها را تسهيل مي کند. اما قيمت آنها کمي گران است. دو توليد کننده عمده اين نوع تلسکوپها، يکي " کمپاني سلسترون " و ديگري "ميد" است که هر دو آمريکائي هستند. محصولات سلسترون از کيفيت مرغوبتري برخوردارند اما تقريباً دو برابر ميد قيمت دارند. سایت اینترنت این دو شرکت عبارتست از:
http://www.meade.aom/
http://www.celestron.com/
8- دوربينهاي تک چشمي يا دوچشمي به درد رصدهاي نجومي مي خورند يا نه؟
دوربينهاي تک يا دوچشمي که اغلب مورد استفاده شکارچيان است يکي از راحت ترين، با صرفه ترين و شايد واجب ترين وسيله اي است که حداقل براي شروع يادگيري منظره آسمان و صور فلکي به کار مي آيد. اين دوربينها ميدان ديد وسيعي دارند. البته عيب عمده اين دوربينها، بزرگنمايي ثابت آنها است، چون چشمي آنها قابل تعويض نيست. عيب عمده ديگر اين دسته از دوربينها مشکل استقرار آنهاست. اغلب دوربينهاي تک چشمي روي سه پايه نصب نمي شوند و نگه داشتن دوربينهاي دوچشمي دردسرهاي فراوان دارند که البته اين مشکلات با کمي ابتکار قابل حل شدن هستند. به رغم ميدان ديد زياد اين دوربينها، حتي با وجود ساخت پايه اي براي رفع اشکال استقرار آنها، باز هم يک مشکل ديگر هنوز باقي است و آن مشکل رديابي اجرام است. با همه اينها، هنوز دوربينهاي تک چشمي و دوچشمي يکي از ابزارهاي لازم براي هر اخترشناس حرفه اي و غير حرفه اي است و تازه، عيوب آن به قيمت کم شان مي ارزد!
چند نکته مهم:
1- بزرگنمايي تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانوني شيئي به چشمي. يعني:
توان بزرگنمايي =فاصله کانوني چشمي / فاصله کانوني شيئي
2- توان جمع آوري نور، با مجذور قطر عدسي شيئي متناسب است. قطر مردمک چشم در هنگام شب تقريباً 6 ميليمتر است. پس تلسکوپي با قطر 24 ميليمتر (4 برابر قطر چشم)، 16=42 بار بيش از چشم انسان نور جمع آوري مي کند. يک تلسکوپ 48 ميليمتري، 64 بار بيش از چشم انسان نور جمع مي کند و ... . توان جمع آوري نور در يک تلسکوپ از طريق رابطه زير بدست مي آيد:
توان جمع آوري نور = ( 2(6 / قطر شيئي)
3- توان تفکيک، يعني اينکه تلسکوپ جزييات جرم مورد رصد را چقدر تفکيک مي کند. در نور زرد - سبز (ميانه طيفي مرئي)، توان تفکيک بر حسب ثانيه قوس از رابطه زير حساب مي شود:
توان تفکيک = (قطر شيئي به ميليمتر / 125)
4- نسبت کانوني که آنرا با f نشان می دهند عبارت است از:
نسبت کانوني= قطر شيئي / فاصله کانوني شيئي
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر